Bij dit onderdeel wordt er ingezoomd op de gewesten (graafschappen en hertogdommen) van de Nederlanden in de late middeleeuwen. De gewesten van de Nederlanden lagen deels in Frankrijk en deels in het Heilige Roomse rijk. In die tijd sprak men niet van België en Nederland, maar sprak men van Nederlanden. Onze gebieden bestonden toen uit verschillende graafschappen en hertogdommen. Zo waren er het graafschap Vlaanderen, het hertogdom Brabant, het graafschap Namen en het graafschap Holland. 

Vanaf het einde van de 14de eeuw kwam er stilaan verandering in die situatie. De Bourgondische hertogen deden hun intrede. Ze probeerden doorheen de jaren de verschillende graafschappen en hertogdommen in de Nederlanden bij elkaar te brengen, te centraliseren dus. De Nederlanden vormden een belangrijk geheel binnen dat Bourgondische rijk. 

bron: Pionier 3 Leerwerkboek

Tijd en ruimte 

bron: Pionier 3 Leerwerkboek

begin bourgondische rijk

In 1384 erft de Bourgondische hertog Filips de Stoute, die een Franse prins is, het graafschap Vlaanderen van zijn schoonvader, graaf Lodewijk van Male. Aanvankelijk bemoeien de Bourgondische hertogen zich vooral met de Franse politiek. Dat verandert wanneer hertog Jan zonder Vrees in 1419 vermoord wordt met medeweten van het Franse koningshuis. Zijn zoon Filips de Goede volgt hem op. Wanneer Filips in 1467 overlijdt, zijn de Nederlanden totaal veranderd. 

bron: Storia GO! 3

stamboom van de Bourgondische hertogen

bron: Storia Classic 3ASO en Storia GO! 3ASO

De bourgondische vorstendommen

Bekijk de kaart en beantwoord de bijhorende vragen.

- Filips de Goede wordt in de geschiedschrijving ook wel de 'conditor Belgii' (stichter van de Nederlanden) genoemd. Hoe verklaart de kaart die eretitel? 

- Welke landen liggen vandaag op het grondgebied van het vroegere Bourgondische rijk? 

bron: Storia Classic 3ASO en Pionier 3 leerwerkboek

nieuwe instellingen

Filips de Goede (net als zijn zoon Karel de Stoute) wil de macht naar zich toe trekken, de invloed van de Statenvergaderingen beperken en een modern centraal bestuur verwezenlijken. Daartoe worden nieuwe instellingen gecreëerd. In de rekenkamers controleren hertogelijke ambtenaren de financiën van de verschillende gewesten*.  In 1464 worden de verschillende gewestelijke standenvertegenwoordigingen samengeroepen in de Staten-Generaal. De hertog controleert de hoogste rechtbanken en richt een nieuwe overkoepelende rechtbank op: de Grote Raad. 

Filips de Goede wint de hoge adel voor zich door de oprichting van het Gulden Vlies, een prestigieuze ridderorde. 

* gewest: in deze context is een gewest het middeleeuwse vorstendom waartoe iemand behoort. Enkele voorbeelden: het Graafschap Vlaanderen, het hertogdom Normandië, het hertogdom Saksen. 

bron: Storia Classic 3ASO

Wapenschild van Pieter van luxemburg (Jan van Eyckplein, brugge)

bron: Storia Classic 3ASO

vierlander

In Vlaanderen, Brabant, Holland en Henegouwen werd in de 15de eeuw, in opdracht van de Bourgondische hertog Filips de Goede, de zogenaamde vierlander geslagen: een munt die in vier gebieden hetzelfde gewicht en zilvergehalte had. De voorzijde van de munt was in elk van de vier gebieden dezelfde, alleen de keerzijde verschilde lichtjes. 

bron: Pionier 3 Leerwerkboek

Einde Bourgondische rijk

Karel de Stoute volgt in 1447 zijn vader Filips de Goede op. Karel droomt ervan om de Bourgondische gebieden in het zuiden met de Nederlanden in het noorden te verenigen. Een poging om het opstandige Lotharingen te onderwerpen wordt hem uiteindelijk fataal. In 1477 sneuvelt hij. Zijn twintigjarige dochter Maria van Bourgondië volgt hem op. Zij krijgt af te rekenen met een hele reeks problemen: de Franse koning verovert het hertogdom Bourgondië en bedreigt de Nederlanden. Nederlandse steden en gewesten maken gebruik van de zwakke positie van de hertogin om haar macht in te perken. Zij moet een aantal toegevingen doen. Maria trouwt met Maximiliaan van Habsburg, hertog van Oostenrijk en zoon van de Duitse keizer. Die stuurt troepen om de Nederlanden tegen Frankrijk te beschermen. Maria sterft in 1482 na een val van haar paard. Onze gewesten komen daardoor in handen van de Habsburgers. 

bron: Storia GO! 3ASO

Kruiswoordraadsel

Test je kennis over de Bourgondiërs door het maken van het kruiswoordraadsel.

Zin in nog meer?